فانی فدای باقی
سلسه مباحث ( کلام امیر کلام) به شرح و توضیح برخی از سخنان برگزیده علی علیه السلام می پردازد.
ایهاالنّاس! انَّما الدُّنیا دارُ مَجاز وَالاخِرَة دارُ قَرار، فخُذُوا مِن مَمَرِّكُم لِمَقَرِّكُم...
ای مردم! همانا دنیا محل گذار است و آخرت محل استقرار. پس، از محل گذرتان برای ساختن و آبادكردن محل استقرارتان استفاده كنید...
دیدگاه انسان درباره دنیا و آخرت زیربنای شیوه زندگی و تعیین كننده جهت گیری اوست. دنیا و آخرت دو مرحله از حیات جاودان آدمی است كه كاملاً به هم پیوسته و مرتبط می‌باشد. از نظر اسلام، شیوه سلوك و زندگی دنیایی انسان است كه آخرت او را می‌سازد. هر كه از ایمان و عمل صالح برخوردار باشد سعادت جاودان خود را تامین كرده است و هر كه از ایمان یا عمل صالح ـ و یا هر دو ـ محروم باشد؛ توشه‌ای برای آخرت خود فراهم نساخته و دچار حسرت خواهد شد. از این دیدگاه، اساس نیاز انسان به هدایت الهی و راهنمایی رهبران دینی، دستیابی به راهی است كه او را مطمئن سازد زندگی جاودانش سعادتمندانه رقم خورده و كمال حقیقی وی تامین شده است. اگر این آینده نگری واقع بینانه مدّنظر نمی‌بود، دیگر چندان نیازی به ادیان آسمانی و هدایت الهی وجود نمی‌داشت.
اگر اسلام در همه عرصه‌های حیات فردی، خانوادگی و اجتماعی انسان، و در ابعاد مختلف اخلاقی، تربیتی، اقتصادی، سیاسی، قضایی، عبادی، حقوقی و...، به ارائه برنامه عملی و نظام رفتاری پرداخته، به همین جهت است كه همه این ابعاد را در سرنوشت ابدی انسان موثر می‌داند و بر این است كه همه این‌ها را در مسیر تامین سعادت جاودان انسان، بكار گیرد. بدون توجه به همه جنبه‌های زندگی انسان، ساختن آخرتی آباد، ممكن نخواهد شد. برای نجات انسان از گمراهی و حیرت اخروی، باید در همین دنیا، زندگی او مبتنی بر هوشیاری و بینایی باشد و با بصیرت و معرفت، چارچوبی را در زندگی خود مبنا و اصل قرار دهد كه آخرت او را تامین كند، و این، كار اساسی دین و رسالت انبیا الهی است. رسالتی كه هیچ چیز از دانش و تجربه و تفكرِ بشری صرف، نمی‌تواند جایگزین آن شود. هیچ امری كه در تامین سعادت انسان نقشی داشته باشد، در دین اسلام ناگفته نمانده است: هر چه كه برای سعادت انسان ضرر و زیان قطعی داشته باشد حرام شده و آنچه ضرورت داشته باشد واجب شمرده شده، و به همین دلیل حلال پیامبر اكرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله تا روزقیامت حلال است و حرام او، حرام. پیش بینی احكام احكام حكومتی ـ كه بر اساس مصلحت امّت و در چارچوب مشخصی توسط مجتهدان ذیصلاح استنباط می‌شود ـ نیز نهایتاً در جهت سامان دهی زندگی دنیوی است، ولی در راستای تامین سعادت ابدی و جاودان.
علی علیه‌السلام، دیدگاه صحیح درباره دنیا و آخرت را مطرح می‌كنند و با توجه به گذرا بودن زندگی دنیا و استمرار و جاودانگی زندگی اُخروی، ما را به برگرفتن توشه از دنیا برای آخرت، فرا می‌خوانند. عقل آدمی نیز همین‌گونه دستور می‌دهد كه: فانی را فدای باقی كند، امورِ موقتی و گذرا را قربانی امور اصیل و ماندگار نماید، مرحله گذار را اصیل نپندارد و همه سرمایه‌های خود را صَرِف آن نكند، و تا جایی كه می‌تواند رفتارها و تصمیمات خود را در دنیا به گونه‌ای تنظیم كند كه برای آخرت او ثمربخش و ماندگار باشد. آری! در حقیقت آنچه صَرف‌ِ آخرت می‌شود، «سرمایه گذاری جاودان» است، ولی آنچه صَرف‌ِ دنیا می‌شود، «مصرف» است و غیرقابل بازیافت، و عقل انسان حكم می‌كند كه «سرمایه گذاری» بر«مصرف» ترجیح دارد!
كسانی سعادتمندند كه از مصرف‌ِ خود بكاهند و بر سرمایه گذاری بیافزایند و با همین نگاه به دنیا و آخرت است كه امور دنیوی جامعه بشری نیز سر وسامان می‌یابد، عدالت و انصاف، جای ظلم و تبعیض را می‌گیرد، تعاون و خدمت، جایگزین استثمار و استعمار می‌شود؛ دوستی و محبت به جای رقابت و حسادت می‌نشیند، زهد و سخاوت جانشین حرص و بخل می‌گردد و بالاخره جلوه‌ای از بهشت برین در همین عالم خاكی می‌تواند تجلی كند!
منبع:
ذوعلم، علی، کتاب چهل گام، با اندکی تصرف
